Ο ΧΟΡΟΣ "ΚΑΜΑΡΕΣ" (ΣΗΜΑ)

Δεν είναι ασυνήθιστο φαινόμενο, ανάμεσα σε όμορες γεωγραφικές περιοχές, να ανακύπτουν διεκδικήσεις, όσον αφορά στην πατρότητα παραδοσιακών πολιτιστικών στοιχείων, όπως τραγούδια, χοροί, έθιμα κλπ. Μια τέτοια περίπτωση αντιμετωπίζει τα τελευταία χρόνια η Νίσυρος, σχετικά με τον χορό «ΚΑΜΑΡΕΣ» ή «ΣΗΜΑ», παρ’ όλο που υπάρχουν στοιχεία και μαρτυρίες ακαταμάχητες, που τεκμηριώνουν το συγκεκριμένο χορό ως στοιχείο συνοδευτικό και αναπόσπαστο του Νισύρικου παραδοσιακού γάμου. Συγκεκριμένα:

1.- Ο γνωστός Ρωσολιθουανός ερευνητής, ελληνιστής Κάρολος Φλέγελ, στο βιβλίο του «Η νήσος Νίσυρος και αι θέρμαι αυτής», που εκδόθηκε στην Κωνσταντινούπολη το 1899, αναφέρεται σε επίσκεψή του στη Νίσυρο (η οποία εξυπακούεται ότι έγινε πριν από την έκδοση του βιβλίου, δηλαδή προ του 1899) και περιγράφοντας τα έθιμα του Νισύρικου γάμου, όπως τα έζησε τότε, γράφει, στη σελίδα 32, μεταξύ άλλων, « χορεύουσι δε ούτω μεταμφιεσμένοι εν τη κεντρικωτέρα πλατεία του χωρίου μεταξύ άλλων, χορόν Καμάρες ονομαζόμενον, ομοιάζοντα δε τω τετραχόρω της Εσπερίας…». Το βιβλίο αυτό βρίσκεται ανηρτημένο στην ιστοσελίδα της Εταιρείας μας, (www.nisyriakesmeletes.gr), στο κεφ. ΕΚΔΟΣΕΙΣ και ο κάθε ενδιαφερόμενος μπορεί να το μελετήσει.

2.- Σε ό,τι αφορά στο ενδιαφέρον, που παρουσιάζει η μουσική παράδοση της Νισύρου, χαρακτηριστική είναι η μαρτυρία του Ελβετού μουσικολόγου και καθηγητού της Ελληνικής γλώσσας και Φιλολογίας στο Πανεπιστήμιο της Γενεύης Σάμουελ Μπω Μποβύ, ο οποίος στην προσπάθειά του να καταγράψει την παραδοσιακή μουσική των νησιών μας, πραγματοποίησε τρεις επισκέψεις στα Δωδεκάνησα, τα έτη 1930, 1931 και 1933. Τότε, επισκέφτηκε όλα τα νησιά που διέθεταν ενδιαφέρουσα μουσική παράδοση, ενώ παρέλειψε δύο, γιατί όπως γράφει ο ίδιος, στο δίτομο έργο του «ΤΡΑΓΟΥΔΙΑ ΤΩΝ ΔΩΔΕΚΑΝΗΣΩΝ» 1935, για μεν το πρώτο, άντλησε πολύτιμο υλικό από υπάρχον βιβλίο με περιγραφή της μουσικής παράδοσης του νησιού, ενώ για το δεύτερο, σημειώνει ότι έγραψε μερικά τραγούδια από κατοίκους της Ρόδου, καταγομένους από το νησί εκείνο. (σελ. ιζ της ΕΙΣΑΓΩΓΗΣ). Ο Μπω Μποβύ στην καταγραφή των εντυπώσεών του, προβαίνει σε ειδική μνεία για τη Νίσυρο, (1931), με ξεχωριστή αναφορά και κολακευτικά σχόλια για τους μουσικούς που συνάντησε εκεί. Για το υπ’ όψιν ζήτημα, στη σελ. 222 του Β΄ τόμου, ο διάσημος μουσικολόγος, καταχωρίζει με τον τίτλο «Μαντινάδα», την διφθέρα (παρτιτούρα), της μουσικής για τις «ΚΑΜΑΡΕΣ», και στη σελ. 193, αναφερόμενος στους χορούς της Νισύρου, περιγράφει αναλυτικά, πώς εχορεύετο η «Μαντινάδα», ενώ στη σελ. 157, περιγράφει σε ποιά στιγμή των εθίμων του γάμου εχορεύετο και σε ποιά τοποθεσία. Οι οργανοπαίκτες-μαθητές του Γιώργου Μακρυγιάννη, (Γιάννης Κουλιανός, Παύλος Κουρούνης και Θεόφ. Μαγριπλής), «επλούτισαν» κάπως την «Μαντινάδα» και την εδίδασκαν στους μαθητές τους (Γ. Χατζηπέτρος), ως τον «νισύρικο χορό ΚΑΜΑΡΕΣ».

Το βιβλίο του Μπω Μποβύ επανεξεδόθη το 1990 από τον Πολιτιστικό Οργανισμό του Δήμου Ρόδου και υπάρχει στις βιβλιοθήκες του νησιού.

3.- Θα πρέπει ακόμα να επισημανθεί ότι, υπάρχουν μαρτυρίες και παραδοχές παλιότερων γενιών νησιωτών από τα γύρω νησιά, σύμφωνα με τις οποίες η μουσική παράδοσή τους πλουτίστηκε από τον φημισμένο Νισύριο μουσικό Γιώργο Μακρυγιάννη, τον αποκαλούμενο και «Γιώργο Νισύριο», ο οποίος, ως δεξιοτέχνης του βιολιού, εκαλείτο στα γλέντια και τα πανηγύρια τους. Έτσι, μετεφέρθησαν στα νησιά αυτά οι νισύρικοι χορευτικοί σκοποί, μεταξύ των οποίων και οι «ΚΑΜΑΡΕΣ» ή «ΣΗΜΑ».

4.- Αλλά και σχετικά πρόσφατα, ο μη Νισύριος ιστορικός ερευνητής, Χ. Κουτελάκης με μακρά ενασχόληση σε θέματα νησιών της Δωδεκανήσου, σε σχετικό άρθρο του, αναφέρει μεταξύ άλλων, «...γεωγραφικά, ελαφρώς σε πλεονεκτικότερη θέση η Νίσυρος, ... απ’ ότι άλλα νησιά κατάφερε να παρακολουθεί τις εξελίξεις των εποχών... και να τις διοχετεύει στα γειτονικά της νησιά παίρνοντάς τες από την Κω ή την Κάλυμνο ή κατ’ ευθείαν από τα μεγάλα πνευματικά κέντρα δηλαδή τη Σμύρνη και την Πόλη ... άλλα νησιά, αναπαυμένα στα συγκριτικά ευφορότερα χωράφια τους ... κλείστηκαν στον εαυτό τους, περιμένοντας το φως του πολιτισμού από την γειτονική Σύμη και Νίσυρο...» και συνεχίζει. «Έτσι η πολυανθρωπότερη Νίσυρος μετασχηματίζεται σε πηγή εμπορικής και πνευματικής ακτινοβολίας που διοχετεύει σε γειτονικά της νησιά τα φώτα της». (ΝΙΣΥΡΙΑΚΑ, τ. 9ος/1984, σελ. 216 και 226 αντιστοίχως. Ανηρτημένα επίσης στην ιστοσελίδα).

Η Νίσυρος λοιπόν καταθέτει στοιχεία, ορισμένα από τα οποία μάλιστα ανατρέχουν στη δεκαετία του 1890, που κατατάσσουν το χορό «ΚΑΜΑΡΕΣ» στα στοιχεία της μουσικής της παραδόσεως.

Βεβαίως δεν αμφισβητούμε σε κανένα το δικαίωμα να χορεύει τις «ΚΑΜΑΡΕΣ». Αντιθέτως, αυτό μας γεμίζει με ικανοποίηση αφού αποτελεί επιβεβαίωση του ότι πράγματι πρόκειται περί ωραίου χορού. Αυτό που ενοχλεί, είναι η αυθαίρετη και ατεκμηρίωτη οικειοποίηση της πατρότητάς του.

  • Νέες της Νισυριακής παροικίας των Αθηνών, χορεύουν τις «ΚΑΜΑΡΕΣ», σε εκδήλωση για την επέτειο της ενσωματώσεως της Δωδεκανήσου με τη μητέρα πατρίδα.